Летопись "История школы как зеркало памяти"
З гісторыі школы
У XIX - пачатку XX стагоддзя тэрыторыя сучаснага Кіраўскага раёна ўваходзіла ў склад Бабруйскага павета Мінскай губерні, Быхаўскага і Рагачоўскага паветаў Магілёўскай губерні Расійскай імперыі. У 1897 годзе тут больш за 100 населеных пунктаў, у якіх пражывала 26 719, а ў пачатку XX стагоддзя - 32 844 чалавека. Кіраўска як гарады тады не існавала. Асноўнымі населенымі пунктамі, на землях якіх размяшчаецца сучасны горад, былі вёскі: Качэрычы, Старцы, Стараселле, Хамічы.
Жыццё простых людзей, дзе б яны ні жылі, была Пост аднолькавае: сяляне пакутавалі ад беднасці, былі непісьменнымі. Школы знаходзіліся ў цяжкім стане. У 1883 годзе ў Магілёўскай губерні вучылася 15,9% ад агульнай колькасці дзяцей школьнага ўзросту, адзін вучань прыходзіўся на 42 душы насельніцтва. Першай навучальнай установай на тэрыторыі сучаснага горада было Качэрычскае народнае вучылішча. Яно было адкрыта ў 1863 годзе, знаходзілася ў агульным доме. На яго ўтрыманне было адпушчана 175 рублёў з дзяржаўнага скарбу і 16 рублёў ад сялянскага грамадства. У 1863 годзе ў ім вучылася 36 чалавек - 31 хлопчыка і 5 дзяўчынак. Настаўнікам працавала Аляксандра Шафаловіч, святаром - Аляксандр Іванавіч Голушкевич.
Рэформа адукацыі, якая праводзілася ў царскай Расіі на аснове "Палажэння аб пачатковых народных вучылішчах" і Статута гімназій і прагімназій на беларускіх землях, мела нязначныя вынікі, так як яна прыпала ў усталяваннем рэакцыйнага курсу ў палітыцы царызму пасля падаўлення паўстання 1863-1864 г. На Беларусі былі ліквідаваныя польскія школы, амаль усе прыватныя школы не прызнавалі беларускай мовы, якую царскія чыноўнікі лічылі «прадуктам каланізацыі».
Пачатковыя школы перадаваліся пад поўны кантроль праваслаўнага духавенства, чыноўнікаў і паліцыі.
Рэакцыя ў галіне адукацыі ўзмацнілася пасля выдання ў 1844 годзе палажэнні аб царкоўнапрыходскіх школах, паводле якога былі закрыты многія народныя вучылішчы, а на іх аснове створаны царкоўнапрыходскія школы і школы граматы, падначаленыя духавенству. Да канца 90-х гадоў XIX стагоддзя на Кіраўшчыне было адкрыта 14 аднагадовых школ граматы. Сярод гэтых школ ў 1913 годзе на тэрыторыі сучаснага горада Кіраўска працавалі такія школы ў маёнтку Качэрычы, д.Старцы, Хамічы (2 школы). Галоўнае для адкрыцця новых пачатковых школ было тое, што асноўныя сродкі для іх утрымання было вымушана плаціць насельніцтва. Так ў 1900 годзе сяляне Магілёўскай губерні давалі 2/3 сродкаў для школ.
У 1921 годзе ў Качэрыцкай воласці працавала 23 навучальныя ўстановы. Савецкая ўлада клапаціліся аб развіцці адукацыі. Павялічыліся адлічэнні з бюджэту на школьную адукацыю, але сродкаў не хапала, таму сяляне часта бралі ўтрыманне навучальных устаноў на свой рахунак. Прадстаўнікі ўлады і прадстаўнікі народнай адукацыі на аснове вырашэння агульных сходаў сялян заключалі паміж сабой дагаворы, па якіх сельскія жыхары бралі на сябе ўтрыманне мясцовай школы, аплату працы настаўнікаў і тэхнічнага персаналу, асвятленне і ацяпленне школьнага будынка.
Такія калектыўныя дагаворы на ўтрыманне школ былі падпісаны побач вёсак, у тым ліку д.Старцы, Качэрычы. У 1921 году Качэрычская школа стала школай 2-й прыступкі. У 1934 годзе пасля XVII з'езда ВКП (б) Б Качэрычская школа стала сямігодцы.
12 лютага 1935 года на аснове Пастановы ЦВК і СНК БССР быў утвораны Кіраўскі раён, у складзе якога было 16 сельскіх Саветаў. Часовым раённым цэнтрам Пастановай была вызначана д.Старцы. Але з-за адсутнасці памяшканняў тут размясціўся толькі райземадзел. Усе іншыя арганізацыі знаходзіліся ў г. Бабруйску. На чыстым полі стаў закладвацца і забудоўвацца раённы цэнтр - пасёлак Кіраўск, які ўжо ў пасляваенныя гады зліўся з в.Старцы, атрымаўшы агульная назва Кіраўск.
У Кіраўску пачалі будавацца жылыя дамы, адміністрацыйныя будынкі. У лістападзе 1935 гады было ўжо пабудавана два двухкватэрных дома, сталовая. Сканчалася будаўніцтва двухпавярховага будынка райвыканкама. У гэты ж час недалёка ад будынка райвыканкама пачынаецца будаўніцтва школы.
1 верасня 1937 года сярэдняя Кіраўская школа ўрачыста адкрыла дзверы перад хлопцамі. Першы выпуск школы адбыўся ў 1938 годзе. Дырэктарам школы быў Зарогатский, яе скончыла 9 чалавек, у тым ліку і Дашкевіч І.М., у будучыні намеснік дырэктара школы.
У 1939 году - другі выпуск (на жаль фатаграфій пакуль не знойдзена). Дырэктарам школы быў Качан. Выпускнікі: Орешка А.З, Альшэўская В.А., Дубінчык Л.Б., Асіпенок, Шамедзька Бяляўскі І.П., Русецкі, Гайдукевіч, Шчэрбіч І.Ф., Каранкевіч К.К., Каранкевіч Л.К. , Полознева Е.Я., Гаўрыленкі О., Рудзянкова Е, Шырокая Н.
У гэтым годзе ў старэйшых класах беларускую мову і літаратуру вёў вядомы беларускі пісьменнік Пімен Панчанка. (Дадзеныя пацвярджаюцца ўспамінамі Дубинчик Любоў Барысаўны і біяграфічнымі дадзенымі пісьменніка. «Пімен Панчанка - ... .. У 1934 г. скончыў педагагічныя курсы Ў Бабруйск. У 1934-1935 гг. - загадчык Алянскай пачатковай школы Бабруйскага раёна, у 1935-1936 гг. - настаўнік Казуліцкай няпоўнай сярэдняй школы Кіраўскага раёна, у 1938-1939 гг. выкладаў мову І літаратуру ў Кіраўскай сярэдняй школе Магілеўскай вобласці »).
Пасля вызвалення Кіраўскага раёна ў 1944 годзе школа аднавіла працу. У 1944 годзе, дырэктарам школы быў Понтус Васіль Леановіч. Заняткі праходзілі ў будынку школы, адкрытым у 1937 году
Настаўнікі, якія працавалі ў школе ў 40-я гады:
Бабіч Аляксандр Фёдаравіч
Ярчак Міхаіл Міхайлавіч
Шкубник Сцяпан Паўлавіч
Манько Сцяпан Рыгоравіч
Іваніцкі Рыгор Іванавіч
Кандраценка Марыя ...
Васількова Валянціна Савельеўна
Каранкевіч Ціна Аляксандраўна
Батура Мікалай Васільевіч
Камар Аркадзь Васільевіч
Кринчик Паліна Аляксандраўна
Ярчак Дар'я Аляксандраўна
Дземідовіч Яніна Францаўна
Пшыркова Лідзія Барысаўна
Бабіч Ларыса Захараўна
Хамічэнка Марыя Сцяпанаўна
Вінаградаў Аркадзь Фёдаравіч
Сакалоўская Алена Макараўна
Шпутнік Сцяпан Паўлавіч
Бубель Вера Мікалаеўна
Бяляўская Ніна Фёдараўна
Кандраценка Марыя Дзмітрыеўна
Ратнікава Вера Мікалаеўна
Каранкевіч Яфрэм Аляксандравіч
Настаўнікі, якія працавалі ў школе ў 50-я гады:
Дарафеева Анастасія Кузьмінічна
Пшыркова Марыя Барысаўна
Дубінчык Марыя Барысаўна
Супіченко Аляксандра Раманаўна
Васілеўскі Міхаіл Сцяпанавіч
Міхалёнак Андрэй Рыгоравіч
Маісеенка Раіса Цімафееўна
Смагін Дзмітрый Анісімавіч
Дашкевіч Іван Мікалаевіч
Капылоў Уладзімір Дзянісавіч
Кулага Ніна Кандрацьеўна
Дубинчик Любоў Рыгораўна
Кісялёва Кацярына Аляксандраўна
Дабравольская Сіма Зіноўеўна
Литвтнко Валянціна Іванаўна
Ратнікаў Вячаслаў Нічыпаравіч
Ратнікава Вера Мікалаеўна
Сцяпанавіч Глафіра Іванаўна
Бербего Венедыкт Палікарпавіч
Рушко Неаніла Дзмітрыеўна
Глік Эля Львоўна
Балдэнкі Уладзімір Максімавіч
Дубінчык Любоў Барысаўна
Арэшка Аляксандр Захаравіч
Вараб'ёва Таццяна Савельеўна
Школьнікава Ніна Зіноўеўна.
Вінаградаў Аркадзь Фёдаравіч
Сакалоўская Алена Макараўна
Шпутник Сцяпан Паўлавіч
Бубель Вера Мікалаеўна
Бяляўская Ніна Фёдараўна
Кандраценка Марыя Дзмітрыеўна
Ратнікава Вера Мікалаеўна
Каранкевіч Яфрэм Аляксандравіч
У 1978 году адкрываецца новы будынак школы, якое функцыянуе па сённяшні дзень.